Sławni Polacy

Jan Karski - (24.04.1914 – 13.07.2000)

Jan Karski (właściwie Jan Romuald Kozielewski) urodził się 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi. Mieszkał w kamienicy czynszowej, w której większość lokatorów była pochodzenia żydowskiego. W okresie  międzywojennym ukończył wydział prawa i studium dyplomacji a także szkołę podchorążych. Po wybuchu wojny trafił do niewoli, jednak udało mu się zbiec. Działał w konspiracji,  ze względu na doskonałą pamięć i znajomość języków obcych powierzono mu obowiązki politycznego emisariusza władz Polskiego Państwa Podziemnego.

Podczas jednej z misji do Francji został aresztowany przez Gestapo. Próbował popełnić samobójstwo obawiając się, że podczas kolejnych tortur może zdradzić Niemcom istotne informacje o polskim Podziemiu. Odratowany, trafił do więziennego szpitala, z którego został odbity dzięki pomocy polskiego Związku Walki Zbrojnej.

Zbierał informacje o sytuacji ludności żydowskiej, w tym celu dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta, a także do obozu przejściowego w Izbicy, z którego Żydzi kierowani byli do obozów zagłady.

W 1942 pod pseudonimem Jan Karski, wyruszył z misją do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Jednym z jego głównych zadań było poinformowanie aliantów o tragicznej sytuacji ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Wstrząsającą relację naocznego świadka przekazał amerykańskim i brytyjskim politykom, dziennikarzom i artystom. Spotkał się m.in. szefem brytyjskiego MSZ z Anthonym Edenem i prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem. Jednak dramatyczne apele emisariusza o ratunek dla narodu żydowskiego nie przyniosły rezultatów – większość rozmówców nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała.

Po wojnie Karski pozostał w USA. Podjął studia z zakresu nauk politycznych a następnie obronił doktorat na Uniwersytecie Georgetown, gdzie przez dalsze 40 lat wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Wśród jego studentów był m.in. przyszły prezydent Bill Clinton.
Jan Karski był również autorem kilku książek. Najsłynniejsza z nich  „Story of a Secret State” („Tajne państwo”) opowiada o polskim Państwie Podziemnym i wojennych losach Karskiego – misjach kurierskich, ujęciu przez gestapo,  oraz działalności polskiego państwa podziemnego. Opublikowana w 1944 w USA stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków.

W ostatnich dwudziestu latach życia Jan Karski powrócił do swojej „nieukończonej misji”, wielokrotnie opowiadając na spotkaniach w Ameryce, Izraelu i w Polsce o masowej eksterminacji ludności żydowskiej w czasie wojny i swoich próbach zainteresowania świata tym dramatem.

Jan Karski otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień – uhonorowano go między innymi tytułem “Sprawiedliwego wśród Narodów Świata”, był kawalerem Orderu Orła Białego (najwyższego polskiego odznaczenia państwowego) i honorowym obywatelem Izraela. Sam natomiast ufundował nagrodę im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej przyznawaną co roku wspólnie przez YIVO w Nowym Jorku i  Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie autorom publikacji przedstawiających rolę i wkład Żydów polskich w polską kulturę.

Zmarł w 2000 r. w Waszyngtonie.

http://www.jankarski.org/postac/historia-o-karskim/